قیمت طلا و سکه در بازار امروز دوشنبه 1401/11/17

طلا چیست؟

طلا، یکی از عناصر شیمیایی گروه 11 (Ib) و دوره 6 جدول تناوبی و همچنین فلزی بسیار گرانبها می‌باشد. طلا دارای ویژگی‌های بسیاری است که این فلز گرانبها را در طول تاریخ بسیار ارزشمند کرده است. این آلیاژ از نظر رنگ و درخشش بسیار جذاب است و همچنین بسیار چکش‌خوار است و معمولاً در طبیعت به شکل نسبتاً خالص یافت می‌شود.

تاریخچه طلا

فلز طلا قدمت زیادی دارد و در دوران ماقبل تاریخ به دلیل فراوانی زیاد در بستر نهرها، یکی از اولین فلزاتی بود که در موارد مختلف از آن استفاده می‌شد. به دلیل کاربرد زیاد طلا بود که در سال 2000 قبل از میلاد مصریان باستان استخراج طلا را آغاز کردند. ماسک مرگ توت آنخامن که 1323 قبل از میلاد درگذشت، حاوی 100 کیلوگرم طلا بود. گورهای سلطنتی اور باستان (عراق امروزی) که از 3800 تا 2000 قبل از میلاد رونق داشت نیز، حاوی اشیای طلا بود.
ضرب سکه های طلا در حدود 640 سال قبل از میلاد در پادشاهی لیدیا (واقع در ترکیه امروزی) با استفاده از الکتروم، آلیاژ بومی طلا و نقره آغاز شد. اولین سکه های طلای خالص در زمان پادشاهی کرزوس، که از 561 تا 547 قبل از میلاد حکومت می کرد، ضرب شد.

موارد استفاده طلا

بیشترین میزان طلا که در دنیا استخراج می‌شود، به شکل شمش در می‌آید. با این حال، این آلیاژ گرانبها در ساخت جواهرات کاربردهای بسیار زیادی دارد. میزان خلوص آلیاژ طلا با عبارت "عیار" سنجیده می‌شود. عیار طلای خالصی که از طبیعت یافت می‌شود 24 است که بسیار نرم نیز می‌باشد.

برای دوام بیشتر و همچنین استفاده راحت‌تر در صنعت، آلیاژ طلا را با فلزاتی نظیر مس، نقره و کادمیوم ترکیب می‌کنند. به همین دلیل متداول ترین میزان خلوص، طلای 18 عیار است که در ساخت جواهرات کاربرد دارد.

از این فلز گرانبها برای ضرب سکه نیز استفاده می‌شود و به عنوان استاندارد، برای سیستم های پولی در برخی کشورها کاربرد دارد.

طلا را می توان به ورقه‌های بسیار نازک (ورق طلا) تبدیل کرد تا در هنر و تزئینات معماری از آن استفاده شود. هر انس طلا (28.3495 گرم) را می‌توان به ورق طلایی به وسعت 17 مترمربع تبدیل کرد. همچنین می‌توان فلزات دیگر را با یک لایه بسیار نازک طلا آبکاری کرد. از این فلز در چرخ دنده های ساعت، مفاصل اندام مصنوعی، جواهرات ارزان قیمت و اتصالات الکتریکی استفاده می شود. فلز طلا به دلیل رسانایی و همچنین دوام بالا برای محافظت از اجزای مسی الکتریکی استفاده می‌شود زیرا الکتریسیته را به خوبی هدایت می کند. از سیم های نازک طلایی در داخل تراشه‌های کامپیوتری نیز استفاده می‌شود.

در برخی موارد، دندانپزشکان از آلیاژهای طلا برای پرکردن دندان استفاده می کنند و از ترکیب طلا برای درمان برخی از موارد آرتریت نیز استفاده می شود.

نانوذرات طلا به طور فزاینده ای به عنوان کاتالیزور صنعتی مورد استفاده قرار می گیرند. وینیل استات که در ساخت PVA (چسب، رنگ و رزین) کاربرد دارد، با استفاده از کاتالیزور طلا ساخته می شود.

50٪ طلای تولیدی در جهان در جواهرسازی، 40٪ در سرمایه‌گذاری و 10٪ در صنعت کاربرد دارد.

بخش زیادی از طلای مصرفی در کالاهای هنری، جواهرسازی و سایر صنایع قابل بازیافت است، اما بخش دیگر آن که در فضاپیماها و ابزارهای الکترونیک به کار رفته است، هرگز بازیافت نمی‌شود. در حقیقت، مقدار طلا در جهان تقریباً ثابت است و تنها دارندگان آن جابجا می‌شوند. طبق آمارها 85٪ طلایی که تا به حال از معادن استخراج شده است، در بخش‌های بازیافت شدنی در حال استفاده است و 15٪ آن در کاربردهای صنعتی برگشت‌ناپذیر برای همیشه از چرخه خارج شده است.

هند به تنهایی بزرگترین مصرف‌کننده طلا در جهان است. هندی‌ها 25 درصد طلای جهان را می‌خرند. چیزی نزدیک به سالی 800 تُن و البته بیشتر آن را هم در جواهرسازی بکار می‌برند. همچنین هند بزرگترین واردکنندهٔ طلا نیز هست. برای نمونه در سال 2008 هندی‌ها نزدیک به 400 تن طلا وارد کردند. خانواده‌های هندی نزدیک به 18٬000 تن طلا دارند که 11٪ سرمایهٔ همگانی را از آن خود کرده و ارزشی برابر با 950 میلیارد دلار دارد.

مصارف خوراکی

طلا به صورت یک افزودنی غذایی می‌تواند به خوراکی‌ها اضافه شود. برگه‌های طلا به صورت گرد یا پوسته برای تزئین برخی خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های تجملاتی در رستوران‌های لوکس و برای افراد ثروتمند به کار می‌رود. در قرون وسطی افراد ثروتمند برای جلب توجه از خوراکی‌ها و نوشیدنی‌هایی که طلا در آن وجود داشت استفاده می‌کردند. عنصر طلا به عنوان یکی از فلزات سنگین در برخی از محصولات گیاهی مانند میوه‌ها و برخی از انواع آردها و غلات به میزان بسیار ناچیز وجود دارد که به دلیل خنثی بودن، جذب بدن نمی شود و به طور کامل دفع می‌شود. بنابراین هر میزان مصرف آن برای بدن بی فایده است.

فراوانی طلا در طبیعت

طلا یکی از معدود عناصری است که به صورت خالص در طبیعت یافت می‌شود و همچنین در رگه‌ها و رسوبات آبرفتی نیز وجود دارد. سالانه حدود 1500 تن طلا در دنیا استخراج می شود که حدود دو سوم این مقدار از آفریقای جنوبی به دست می آید.

آب دریا حدودا حاوی 4 گرم طلا در هر 1000000 تن آب است. به طور کلی، مقدار بسیار زیادی طلا در اقیانوس‌ها وجود دارد، اما به دلیل غلظت بسیار پایین آن، تلاش‌ها برای استخراج این فلز ارزشمند همیشه ناکام بوده است.

استخراج طلا

با توجه به غلظت بسیار پایین طلا در بیشتر معادن، استخراج این فلز معمولاً در مقیاس‌های بزرگ، مقرون به صرفه است. به‌طور کلی سنگ‌هایی که نیم میلی‌گرم در هر کیلوگرم (یک قسمت در هر دو میلیون قسمت) طلا داشته باشند می‌توانند برای استخراج اقتصادی باشند. بیشتر معادن روباز سنگ‌هایی با غلظت طلای یک تا پنج میلی‌گرم/کیلوگرم دارند اما در معادن زیرزمینی غلظت طلا حداقل 3 میلی‌گرم/کیلوگرم است. میانگین هزینه‌های نقدی استخراج طلا در سال 2007 برای هر اونس تروا 317 دلار و میانگین مجموع هزینه‌ها 401 دلار بوده‌است. البته این هزینه‌ها در معادن مختلف بسیار متغیر است. در حالی‌که میانگین قیمت طلا در همین سال 603 دلار و کل تولید طلا نیز 2471 تن بود.

معادن طلا در ایران

کل ذخیره طلای ایران

کل ذخایر طلای معدنی شناخته شده در ایران حدود 300 تن برآورد شده است. عمده تولید طلای معدنی در ایران تا سال 1393 توسط سه معدن طلای آق‌دره آذربایجان غربی، موته اصفهان و کوه زر دامغان انجام گرفته‌است.

معادن و کارخانه‌های طلا

زرشوران در استان آذربایجان غربی، به عنوان بزرگترین معدن طلای ایران با ظرفیت تولید سالانه سه هزار کیلوگرم طلا شناخته شده است. سال 1393 این معدن در تکاب افتتاح شد که از نظر میزان تولید به عنوان بزرگترین معدن طلای ایران محسوب می‌شود. در پروانه اکتشاف معدن طلای زرشوران بالغ بر 27٫5 میلیون تن کانسنگ ثبت شده و دارای ذخیره قطعی 110 تن طلای 24 عیار است.

در آق دره آذربایجان غربی ظرفیت تولید سالانه دو هزار و 100 کیلوگرمی ایجاد شده که میزان تقریبی تولید سالانه یک‌هزار و 500 کیلوگرم طلا را دارد.

موته اصفهان با ظرفیت سالیانه 540 کیلوگرم و میزان تولید تقریبی سالیانه 300 کیلوگرم، کوه زر خراسان رضوی (تربت حیدریه) با ظرفیت تولید 420 کیلوگرم و میزان تقریبی تولید سالیانه 250 کیلوگرم، اخترچی در استان مرکزی با ظرفیت تولید 150 کیلوگرم در سال و میزان تقریبی تولید 100 کیلوگرم و شرکت ملی صنایع مس ایران نیز به عنوان محصول جانبی، سالیانه حدود 600 کیلوگرم طلا تولید می‌کند.

معدن طلای ساریگونی با 18 تن ذخیره در شهرستان قروه واقع در استان کرستان قرار دارد. حدود 50 درصد از ذخیره قطعی طلا در استان کردستان مربوط به شهرستان قروه و معدن طلای داشکسن است.

آلودگی زیست محیطی

تولید طلا با آلودگی‌هایی همراه‌است. سنگ معدن این عنصر علاوه بر طلا، گاهی با سیانید سدیم یا جیوه هم همراه‌است. سیانید ماده‌ای به شدت سمی است که مقدار کمی از آن می‌تواند به آسانی هر جانوری را از پای درآورد. بخشی از سیانید همراه با طلا چه در کشورهای پیشرفته و چه در کشورهای در حال توسعه به بیرون نشت کرده و از راه رودخانه‌ها باعث آلودگی و مرگ آبزیان شده‌است. زیست شناسان این رویدادها را فاجعه‌های گستردهٔ زیست‌محیطی دانسته‌اند. هنگامی که از جیوه برای تولید طلا استفاده می‌شود، مقدارهای بسیار اندک ترکیبات جیوه هم می‌تواند وارد آب و آلودگی گستردهٔ آن شود. جیوه بدین وسیله و از راه خوراک‌های دریایی و ماهی‌ها به صورت متیل جیوه وارد چرخهٔ خوراک انسان می‌شود. مسمومیت جیوه باعث از کار افتادگی مغز انسان می‌شود.

سی تُن سنگ معدن، زباله می‌شود تا یک حلقهٔ انگشتر بدست آید. زباله‌های سنگ معدن طلا، منبع بسیاری از عنصرهای سنگین مانند کادمیم، سرب، روی، مس، آرسنیک، سلنیم و جیوه‌ است. اگر این عنصرها غلظت بیش از یک ppm در آب داشته باشند، آن آب برای خوراک انسان مناسب نخواهد بود. زباله‌های سنگ معدن طلا را به عنوان زباله‌های بلندمدت خطرناک در کنار ضایعات هسته‌ای در نظر می‌گیرند.

همچنین، استخراج طلا از سنگ معدن آن، بسیار انرژی بر است (25 کیلووات ساعت برق برای یک گرم طلای تولیدی).

طلای آبشده

به طلاهای بازگشتی مردم که جهت تولید مجدد ذوب می‌شوند اصطلاحا طلای آبشده می‌گویند. طلای آبشده در وزن های مختلف در بازار یافت می‌شود و برحسب نیاز با وزن های مختلف توسط طلاسازان تولید می‌شود. امروزه این نوع طلا در حال تبدیل شدن به نوعی سرمایه‌گذاری با پتانسیل بالا است. شکل آن به صورت نامنظم و عیار آن مختلف است و با ارسال آن به ری‌گیری، بعد از ذوب عدد صحیح عیار مشخص می‌گردد.

طلای 18 عیار

رایج‌ترین نوع طلا در بازار، طلای 18 عیار است که 75٪ آن طلای خالص است و 25٪ ناخالصی دارد. این ناخالصی شامل فلزات نقره، مس و… می‌شود. به دلیل مقاومت بالا، بیشترین استفاده را برای ساخت جواهرات و زیورآلات دارد. رنگ طلای 18 عیار در مقایسه با طلای 24 عیار و 21 عیار مات تر می باشد و قیمت پایین تری نیز دارد. طلای 18 عیار را به صورت 18K، 18Kt، 18k، 750 و 0.75 علامت گذاری می‌کنند.

طلای 24 عیار

طلای 24 عیار در واقع خالص ترین نوع طلا است و درصد خلوص آن 100% است. طلای 24 عیار، هیچ ناخالصی ندارد و رنگش نسبت به طلاهای دیگر بسیار درخشان‌تر و زردتر است. البته خلوص آن به طور دقیق 99.9٪ است. حداکثر عیاری که برای آلیاژ طلا در نظر می‌گیرند 24 است که گرانترین نوع طلا است.

در ساخت تجهیزات پزشکی، برقی، ساخت شمش و ضرب سکه از طلای 24 عیار استفاده می‌شود. به دلیل نرم و شکننده بودن طلای خالص، اغلب در ساخت زیورآلات و جواهرات از آن استفاده نمی‌شود.. با این حال در کشورهای عربی استفاده از طلای 24 عیار در ساخت زیورآلات بسیار رایج است.

طلای 21 عیار

معروف ترین عیارهای طلا در بازار 18 و 24 می باشند، اما یکی دیگر از واحد‌های عیار مرسوم طلای 21 عیار است. عدد عیار این طلا 875 است که بدین معناست که درصد خلوص آن 87.5 درصد است. به طلای 21 عیار، طلای کویتی نیز می‌گویند.

طلای دست دوم

طلای دست دوم در ویترین اکثر طلافروشان دیده می شود. طلا‌هایی که ظاهری سالم و تمیز دارند ولی قبلا توسط افراد دیگر استفاده شده اند. طلای دست دوم هیچ گونه درصد اجرت ساختی ندارد و در هنگام خرید، وزن طلا در قیمت لحظه ای طلای 18 عیار ضرب شده و فقط سود فروشنده به این قیمت اضافه می شود.

اونس طلا

اونس، یکی از واحدهای اندازه‌گیری وزن است که برای فلزات گرانبها و نیز برای سایر اجسام به کار می‌رود و آن را با نماد oz1 نشان می‌دهند. اونس معمولی در اوزان بین الملی برابر است با یک شانزدهم پوند که در سیستم متریک مساوی می‌شود با 28.349523125 گرم. واحد اونس برای فلزات گران قیمتی مانند طلا ، نقره، پلاتین، رودیم و پالادیم نیز استفاده می‌شود. هر واحد اونس که برای طلا در معاملات استفاده می‌شود؛ معادل 31.10343 گرم است. انواع دیگر اونس شامل اونس ماریا ترزا معادل 28٫0668 گرم، اونس اسپانیایی معادل 28٫75 گرم، اونس متریک چینی معادل 50 گرم و اونس متریک هلندی معادل 100 گرم، می‌شوند.

مثقال طلا

واژه مثقال، ریشه عربی دارد و از این زبان وارد زبان فارسی شده است. مِثقال واحد اندازه‌گیری وزن می‌باشد که در کشورهای اسلامی رایج است. یک مثقال با وزن 24 نخود (یک نخود برابر 192 سوت می‌باشد) برابر است. در واقع یک مثقال برابر است با 4.608 گرم. بنکداران طلا که به صورت عمده کار می‌کنند معمولا قیمت طلا را براساس یک مثقال در نظر می‌گیرند و خرید و فروش طلا را با قیمت یک مثقال طلا انجام می‌دهند.