ریختهگری طلا فرآیندی هنری و دقیق برای خلق جواهرات است. این فرآیند شامل طراحی اولیه، ساخت الگو، قالب‌گیری، ذوب طلا و ریختن آن در قالب است. سپس قطعات استخراج، سوهان‌کشی و مخراجکاری می‌شوند. در نهایت، با تمیزکاری و پولیش زیورآلات نهایی، آماده می‌شوند.
ریخته گری طلا چیست؟
آیا تا به حال با ورود به گالری‌های طلا و جواهر، محو ظرافت بی‌بدیل و دقت بی‌نظیر مدل‌های عرضه‌شده نگشته‌اید و در پی آن، این پرسش در ذهن شما شکل نگرفته است که این آثار هنری چگونه با چنین چیره‌دستی ساخته و پرداخته می‌شوند؟ برای درک عمیق‌تر رمز و راز ساخت این زیورآلات نفیس، آشنایی با فرآیند ریختهگری امری ضروری است. در مراحل ساخت و تولید طلا، روشی بنیادین به نام ریختهگری به کار گرفته می‌شود. این فرآیند شامل استفاده از یک مدل پلیمری (که قابلیت ذوب یا تبخیر دارد) برای ایجاد نمونه‌ای دقیق از محصول نهایی با ابعاد مطلوب است. سپس، این مدل با لایه‌ای از سرامیک پوشانده شده و پس از اعمال حرارت، پلیمر از درون پوشش سرامیکی (از طریق ذوب یا تبخیر) خارج می‌گردد.
مراحل ریخته گری طلا
ریخته گری طلا دارای مراحلی است که در زیر به هر کدام از آنها خواهیم پرداخت:
- طراحی اولیه
- ساخت الگو
- قالب گیری
- ریخته گری
- استخراج قطعه و سوهان کشی
- مخراج کاری
- تمیزکاری نهایی
ریختهگری بخشی از فرآیند ساخت طلا است که در تعیین قیمت طلا موثر است. این فرآیند به طراحان و فروشگاه‌های جواهرات اجازه می‌دهد تا ایده یا طرحی را انتخاب کنند، قالبی بسازند و در نهایت یک کپی فیزیکی از محصول نهایی ارائه دهند.
1. طراحی اولیه
در عرصه طلاسازی، هنر ناب در شکل‌دهی به طلای مذاب تجلی می‌یابد. تصور کنید ایده‌ای درخشان برای خلق یک حلقه یا آویز در ذهن پرورانده‌اید. گام نخست در تحقق این رؤیا، طراحی مدل اولیه است. پیش‌تر، این مدل‌ها از مواد گوناگونی ساخته می‌شدند، اما امروزه با بهره‌گیری از نرم‌افزارهای پیشرفته طراحی کامپیوتری (CAD)، مدلی دیجیتال با نهایت دقت و ظرافت خلق می‌گردد که حکم بنیان اصلی طرح را خواهد داشت.
پس از طراحی مدل مجازی، می‌توان با استفاده از موم یا رزین، به ساختار نهایی پرداخت. این الگو باید با وسواس و دقت بی‌نظیری ساخته شود و بازتاب‌دهنده تمامی جزئیات طرح اصلی باشد. رزین‌های ویژه ریختهگری، به دلیل برخورداری از ویژگی‌هایی چون قابلیت ریختهگری دقیق و تحمل‌پذیری در برابر حرارت بالا، انتخابی ایده‌آل برای این مرحله محسوب می‌شوند. شایان ذکر است که امروزه، پرینترهای سه‌بعدی رزینی به ابزاری رایج برای تولید این مدل‌های رزینی تبدیل شده‌اند و انقلابی در این صنعت پدید آورده‌اند.
2. ساخت الگو
پیچیدگی و ابعاد مدل‌های جواهرسازی، ارتباط مستقیمی با مهارت‌های هنرمندانه و ابزارهای در دسترس دارد؛ جایی که نبوغ و خلاقیت صنعتگر به اوج خود می‌رسد. پس از تکمیل مدل مومی، این اثر هنری باید برای مرحله تولید انبوه آماده شود. با ظرافتی بی‌بدیل، مدل مومی صیقل داده می‌شود تا به “قالب اصلی” دست یابیم. سپس، این قالب اصلی مبنایی برای ساخت “قالب لاستیکی” خواهد بود. قالب لاستیکی تحت حرارت قرار می‌گیرد تا در اطراف قطعه اصلی جامد شده و قالبی منعطف اما در عین حال با دوام و پایدار را پدید آورد.
در گام نخست، باید قالب مدل را ساخت که عموماً با استفاده از موم یا رزین شکل می‌گیرد. این مدل به مثابه طرحی اولیه و جامع عمل می‌کند و تمامی جزئیات ظریف و دقیق را که قرار است در قطعه طلای نهایی شکل گیرد، به دقت ثبت می‌نماید.
سپس از این مدل برای ساخت قالب استفاده می‌شود. طلای مذاب با دقت فراوان در این قالب ریخته می‌شود و پس از فرآیند خنک‌سازی، قالب به آرامی شکسته می‌شود تا جواهرات نفیس شما خارج گردد. این فرآیندی است که لازمه آن نهایت دقت و ظرافت است، چرا که کوچکترین نقص در قالب، به وضوح در مدل نهایی نمایان خواهد شد.
3. قالب‌گیری
مدل نهایی، که حاصل هنر و ظرافت طراح است، اساس ساخت قالب را تشکیل می‌دهد. این قالب‌ها معمولاً از مواد گوناگونی نظیر لاستیک، فلز، گچ، فوم یا ماسه تهیه می‌شوند. در این میان، کاربرد قالب‌های لاستیکی برای تولید مدل‌های مومی از روی مدل اصلی، بسیار رایج‌تر است. سپس، این مدل‌های مومی با دقت و ظرافت بر روی سازه‌ای موسوم به “درخت ریختهگری” مونتاژ می‌گردند.
به‌طور معمول، اگر جنس مدل اولیه از رزین باشد، الگوی رزینی درون یک قالب لاستیکی جای می‌گیرد و با گچ مخصوص ریختهگری پوشانده می‌شود. این قالب سپس در دماهای بسیار بالا حرارت داده می‌شود تا الگوی رزینی به کلی از بین برود و فضایی خالی به شکل دقیق طلای مورد نظر برجای بماند.
علاوه بر این، سه روش برجسته دیگر در فرآیند قالب‌سازی و ریختهگری طلا به کار گرفته می‌شوند که هر یک ویژگی‌های منحصر به فرد خود را دارند:
- قالب‌سازی و ریختهگری طلا به روش خاک ماسه: روشی سنتی و کارآمد برای تولیدات خاص.
- قالب‌سازی و ریختهگری طلا به روش کف دریا: متدی باستانی که زیبایی‌های خاص خود را دارد.
- قالب‌سازی و ریختهگری طلا به روش گچ (به دو شیوه سانتریفیوژ یا مکشی): روشی دقیق و مدرن برای دستیابی به جزئیات عالی.
4. ریخته گری
ریختهگری طلا، فرآیند اصلی در صنعت طلا و جواهر است که امکان تولید انبوه آثار هنری را بر پایه الگوهای از پیش طراحی شده فراهم می‌آورد. این روش، سرعت و دقت را در خلق تعداد کثیری از طلای با کیفیت تضمین می‌کند. در دوران گذشته، فلزات گران‌بها پس از ذوب شدن، در قالب‌هایی ریخته می‌شدند تا شکل مطلوب را به خود گیرند. امروزه، این فرآیند با بهره‌گیری از دستگاه‌های پیشرفته و تکنولوژی‌های نوین، تحولی شگرف یافته است.
ریختهگری طلا، ابزاری کلیدی در خلق انواع زیورآلات نفیس محسوب می‌شود. در این فرآیند، طلا تا دمایی بین 960 تا 1060 درجه سانتی‌گراد حرارت داده شده و به حالت مایع درمی‌آید. این مرحله، نیازمند دقت فوق‌العاده‌ای است، چرا که دمای ذوب طلا به طور تقریبی 1064 درجه سانتی‌گراد است. بنابراین، فلز باید با ظرافت خاصی حرارت داده شود تا کاملاً سیال گردد، اما از گرم شدن بیش از حد که منجر به تخریب ساختار آن شود، جلوگیری شود. معمولاً برای دستیابی و حفظ دقیق این دما، از کورههای مخصوص استفاده می‌شود.
پس از آنکه طلا به دمای ایده‌آل و سیالیت کامل رسید، با دقت در قالب‌های ویژه ریخته می‌شود تا اشکال و اندازه‌های مورد نظر را پدید آورد. فلز مذاب، تمامی جزئیات دقیق طرح طلای شما را، مطابق با برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته، به خود می‌گیرد و اثری هنری را خلق می‌کند.
جواهرسازان حرفه‌ای در فرآیند ریختهگری، عمدتاً از سه نوع طلای متمایز بهره می‌برند: طلای سفید، طلای زرد و طلای رزگلد. عیار طلا از طریق افزودن دقیق فلزاتی چون نقره، مس و روی به طلای خام، تعیین می‌گردد. هر عیار، بسته به درصد طلای خالص موجود، به عنوان مثال در گستره 18 تا 24 عیار، تعریف می‌شود.
- طلای سفید: این آلیاژ از ترکیب طلا و نیکل (و گاهی پالادیوم یا روی) حاصل می‌شود و معمولاً برای دستیابی به درخششی نقره‌ای، با رودیوم آبکاری می‌گردد.
- طلای زرد: آلیاژی کلاسیک که با ترکیب مس، نقره یا روی حاصل می‌آید و بسته به نسبت این فلزات، طیف‌های ملایمی از رنگ سبز یا قرمز را به نمایش می‌گذارد.
- طلای رزگلد: با ترکیب طلا با مس و گاهی نقره، رنگ صورتی دلربا و خاص خود را باز می‌یابد. در مجموعه لوکاس، هر نوع طلا با دقت موشکافانه بررسی می‌شود تا درخشندگی طبیعی و استحکام آن حفظ گردد، اطمینان حاصل شود که قطعات نهایی هم از لحاظ بصری خیره‌کننده و هم از نظر دوام، بی‌نقص باشند.
5. استخراج قطعه و سوهان کشی
پس از آنکه فلز مذاب در قالب سرد شد، طلا به همان شکلی که در مدل اولیه طراحی و ساخته شده بود، شکل می‌گیرد. در این مرحله، لازم است قالب شکسته شود تا نمونه‌های اصلی طلای از آن استخراج گردند. پس از خروج مدل نهایی از قالب، مراحل مهمی چون سوهان‌کشی، پاکسازی و مخراجکاری (نشان‌دهی نگین) آغاز می‌شود.
پس از انجماد مذاب طلا، قطعات طلا از قالب‌ها خارج شده و فرآیند پرداخت آغاز می‌شود. در مرحله سوهان‌کشی، ناهمواری‌ها، لبه‌های تیز و هرگونه برجستگی اضافی که ممکن است در قطعه وجود داشته باشد، با دقت و ظرافت زدوده می‌شود. نوع سوهان‌کشی و مدت زمان اجرای آن، کاملاً به جنس قطعه طلا و میزان نقایص احتمالی آن بستگی دارد تا بهترین نتیجه حاصل شود.
6. مخراجکاری
اما پیش از مرحله نهایی پاکسازی، فرآیند مخراجکاری (جواهرنشان‌سازی) صورت می‌پذیرد. این مرحله، که به معنای جایگذاری دقیق سنگ‌های قیمتی بر روی قطعه زیورآلات طلا است، تنها مرحله‌ای در ساخت طلا است که به طور کامل به مهارت و ظرافت نیروی انسانی وابسته است و هیچ جایگزین ماشینی برای آن وجود ندارد. هنر مخراجکاری، نیازمند دقت و تمرکز فوق‌العاده‌ای است. مخراج‌کار ماهر باید سنگ را به گونه‌ای بر روی پایه طراحی شده بنشاند که با استفاده از چنگک‌ها، به طور محکم در جای خود قرار گیرد، بدون آنکه آسیبی به بدنه اصلی زیور وارد آید. روش‌های متنوعی در مخراجکاری وجود دارد، از جمله روش‌های چنگی، کاسه‌ای، قلم‌خوری، ریلی و غیره، که هر کدام رویکردی منحصر به فرد برای نصب سنگ‌ها ارائه می‌دهند.
7. تمیزکاری نهایی
در مرحله نهایی، فرآیند تمیزکاری انجام می‌شود که مقدمات لازم برای آبکاری قطعه زیورآلات و یا اعمال پوشش‌های رنگی و لعابی مخصوص را فراهم می‌آورد. علاوه بر این، پولیش‌کاری نیز به منظور اعطای درخشندگی و جلای چشم‌نواز به طلا به کار گرفته می‌شود. لازم به ذکر است که تمامی این فرآیندها باید با نهایت دقت و تحت نظارت دقیق صورت پذیرند تا از هرگونه آسیب احتمالی به ساختار و کیفیت مدل طلای نهایی جلوگیری به عمل آید.
