تاریخچه طلا و جواهرات در هندوستان

جواهرات هند در دوران پس از موهنجودارو

در حدود 2000 سال پس از افول تمدن موهنجودارو، صنعتگران هندی به تدریج مهارت‌های خود را در زمینه ساخت طلا و جواهرات ارتقا دادند. اگرچه قطعات اولیه این دوره از نظر طراحی نسبتاً ساده بودند؛ اما با گذشت زمان، جواهرات هندی از نظر سبک و تکنیک‌های ساخت پیچیده‌تر شدند. نمونه‌هایی از این پیشرفت شامل استفاده از فنون ظریف فیل‌گیری (Filigree) در زمینه طلا و همچنین حکاکی‌های برجسته و ریزدانه‌بندی (Granulation) بر روی آویزهای گوشواره‌های بزرگ است که متعلق به این دوران هستند. اگر قصد خرید طلا دارید، طلای هندی با زیبایی، اصالت و دوام بالا، یک گزینه هوشمندانه است.

ظهور امپراتوری مغول و شکوفایی جهان جواهرات هند

دنیای جواهرات این سرزمین شاهد تحولات چشمگیری با ظهور امپراتوری مغول در هند بود. تلفیق سبک‌ها و الگوهای هندی و آسیای میانه، منجر به خلق زیورآلاتی نفیس و پر زرق و برق شد که پیش از آن سابقه نداشت. اگرچه تکنیک میناکاری (Enameling) بر روی جواهرات در شهر باستانی تاکسیلا (Taxila) کشف شده بود؛ اما این هنر در دوره مغول به اوج شکوفایی خود رسید.

حمایت امپراتوران مغول از هنرمندان و صنعتگران، زمینه‌ساز توسعه سنت‌های موجود و ابداع تکنیک‌های نوین در ساخت جواهرات شد. طرح‌های باستانی هندی به تدریج اصلاح و با نقوش هندسی، گل‌دار و الهام گرفته از طبیعت تلفیق شدند. استفاده از مرواریدهای آویزی نیز در این دوره بسیار رواج یافت.

جواهرات سلطنتی هندوستان: میراثی از سلسله گورکانیان

بسیاری از جواهرات سلطنتی هندوستان، یادگاری از سلسله گورکانیان (مغول‌ها) هستند که از سال 1526 تا 1857 بر این سرزمین حکومت کردند. امپراتوران گورکانی الماس، یاقوت کبود، زمرد و سایر جواهرات گران‌بها را نه تنها به عنوان زینت، بلکه به عنوان نمادی از قدرت و اقتدار خود می‌دانستند. در اوایل قرن بیستم، مهاراجه‌ها بخشی از جواهرات لوکس و ارزشمند خود را به اروپا آوردند و به فروش گذاشتند. برخی از این جواهرات، آثار هنرمندان مشهوری مانند ژار (Jarr) و باگات (Bhagat) بودند.

طراحی جواهرات هند و تأثیر جواهرسازان اروپایی

طراحی جواهرات هندی در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم، تحت تأثیر حاکمان استعمارگر اروپایی قرار گرفت و طراحی جواهرات با ورود جواهرسازان مشهور اروپایی مانند کارتیه (Cartier) به هند وارد مرحله جدیدی شد. کارتیه جواهراتی به سبک هندی با استفاده از سنگ‌های قیمتی بومی برای مهاراجه‌ها طراحی کرد و در پاریس به نمایش گذاشت. این تعامل فرهنگی، تأثیر متقابلی بر هنر جواهرسازی هر دو طرف داشت. به عنوان مثال، سبک معروف توتّی فروتی (Tutti Frutti) کارتیه، از نقوش گل‌دار جواهرات جنوب هند الهام گرفته شده بود و با استفاده از یاقوت کبود، زمرد و یاقوت سرخ ساخته می‌شد.

آشنایی با انواع طلا و جواهرات هندوستان

طلا و جواهرات هندی با تنوع و ظرافت بی‌نظیر، همواره بخشی جدایی‌ناپذیر از فرهنگ و سنت‌های این سرزمین بوده‌اند. انواع طلا و جواهرات هندوستان به دسته‌های مختلف زیر تقسیم می‌شوند:

جواهرات هندی کادا (KADA)؛ برای زینت دستان

کادا که اغلب به صورت جفت استفاده می‌شود، نوعی دستبند سنتی هندی است که با طراحی‌های پیچیده و ظرافت خاص خود، جایگاه ویژه‌ای در میان زیورآلات هندی دارد. قسمت داخلی این دستبندها معمولاً با نقوش گلدار، به ویژه با تکنیک میناکاری تزئین می‌شود که جلوه‌ای چشم‌نواز به آن می‌بخشد. در گذشته، برای تزئین قسمت بیرونی کادا از الماس‌های تراش نخورده استفاده می‌کردند و انتهای آن با اشکال حیوانات مختلف مانند فیل‌هایی با تنه‌های درهم آمیخته آراسته می‌شد.

انواع مختلفی از دستبندها از جمله بانگدی، چوری، ناگاری، کانگان و پاتری به عنوان زیورآلات در مناطق شمالی هند مورد استفاده قرار می‌گرفتند؛ اما کادا همواره به عنوان یکی از ارزشمندترین هدایای طلا، به ویژه برای عروس شناخته می‌شد. ساختار کادا می‌تواند توخالی یا توپر باشد و انتهای آن با طرح‌های گوناگونی مانند دو طوطی یا دو فیل تزئین می‌شود.

جواهرات هندی وانکی (VANKI)؛ برای زینت بازوان

وانکی به عنوان یک زینت بازو، با طراحی‌های خاص و منحصربه‌فرد خود، در میان جواهرات هندی برجسته است. این زیورآلات معمولاً با تصاویری از مارهای پیچ خورده یا پرندگانی مانند طاووس و طوطی در قسمت تحتانی خود تزئین می‌شوند و آویزی با نقوش گلدار از آن آویزان است.

انواع مختلفی از بازوبندها در مناطق مختلف هند مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ اما وانکی‌های جنوب هند به دلیل طراحی V شکل واژگون خود، از ویژگی خاصی برخوردار هستند. بر اساس نقاشی‌ها و مجسمه‌های قدیمی، به نظر می‌رسد که ریشه استفاده از وانکی به مارپرستی در میان هندوها باز می‌گردد.

جواهرات هندی (LINGA PADAKKA MUTHU MALAI)؛ برای زینت گردن

لینگا پاداکا موتو مالای نوعی گردنبند سنتی هندی است که در ساخت آن بیشتر از مروارید و آویزهای ظریف استفاده می‌شود. نماد شیوا با استفاده از سنگ زمرد و طرح طاووس و نقوش نیلوفر آبی، به طور مکرر در این نوع گردنبند دیده می‌شود. در هند باستان، اعتقاد بر این بود که مرواریدهای بی‌عیب‌ونقص می‌توانند از بدبختی جلوگیری کنند؛ به همین دلیل، این سنگ‌های قیمتی مورد علاقه پادشاهان بودند.

هند جنوبی به دلیل مرواریدهای باکیفیت خود مشهور بوده است و گردنبندهای مروارید با آویزهای ظریف در قرون وسطا در مناطق ویجایاناگر و تاناجاور رواج داشته‌اند. این گردنبندها از قدیم به عنوان گردنبند عروسی مورد استفاده قرار می‌گرفتند و هدیه‌ای ارزشمند و ضروری برای عروس به شمار می‌رفتند.

نات (NATH)؛ برای زینت بینی

نات یا حلقه بینی یکی از زیورآلات رایج در بین زنان هندی است که بر روی یک طرف بینی قرار می‌گیرد. این زیور می‌تواند از جنس طلا، نقره یا سایر فلزات گران‌بها باشد و با سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی تزیین شود. اگرچه در متون باستانی هند به طور مستقیم به جواهرات بینی اشاره نشده است؛ اما در چند قرن اخیر، نات به بخشی جدایی‌ناپذیر از زیورآلات عروس تبدیل شده و نشانه‌ای از تأهل و تعهد زن به همسرش محسوب می‌شود. امروزه نات علاوه بر هند، در بسیاری از فرهنگ‌های دیگر نیز مورد توجه قرار گرفته و به عنوان هدیه‌ای ارزشمند از جنس طلا به کار می‌رود.

کارانفول ژومکا (KARANPHOOL JHUMKA)؛ برای زینت گوش

زنان هندی در گذشته برای آویختن زیورآلات بیشتر، گوش خود را در چهار نقطه سوراخ می‌کردند و کارانفول نوعی گوشواره با نقوش گل در مرکز، یکی از محبوب‌ترین زیورآلات گوش در شمال هند بود. ژومکا نیز نوعی زیور به شکل زنگوله بود که به طور جداگانه آویخته می‌شد. در دوره مغول، کارانفول و ژومکا با هم ترکیب شدند و به صورت یک گوشواره واحد تکامل یافتند. امروزه هر منطقه از هند، طرح‌های خاص خود را به این گوشواره سنتی اضافه کرده است.

اودیانام (ODDIYANAM)؛ برای زینت کمر

اودیانام یا کمربند کمر یکی از جواهرات سنتی جنوب هند است که با استفاده از الماس‌های گل رز، زمرد و یاقوت‌های کابوچون تزیین می‌شود. طرح‌های این کمربندها معمولاً شامل نقوش طاووس، گل، جوانه و برگ است که با ظرافت و تقارن خاصی در کنار هم قرار می‌گیرند. در گذشته، زنان هندی از کمربندهای طلا برای باریک‌تر نشان دادن کمر خود استفاده می‌کردند. اعتقاد بر این بود که بستن این کمربندها به ویژه پس از زایمان، به حفظ فرم بدن و زیبایی آن کمک می‌کند.

جواهرات هندی (JADANAGAM)؛ برای زینت مو

جاداناگام زیوری خاص برای آراستن مو در جنوب هند، به ویژه توسط عروس‌ها استفاده می‌شود. این سنت ریشه در آیین‌های باستانی دارد؛ در گذشته رقاصان معبد که خود را وقف خدایان می‌دانستند، از این زیور برای تزئین موهای خود استفاده می‌کردند.

این زیورات اغلب با الهام از شکل مار کبری طراحی می‌شوند و به گونه‌ای بافته می‌شوند که موها را بپوشانند و سپس با گل و جوانه‌های تازه تزیین شوند. جاداناگام‌ها معمولاً با منگوله‌های ابریشمی ظریفی همراه هستند که با نخ‌های نامرئی به زیور متصل می‌شوند و جلوه‌ای لطیف به آن می‌بخشند.

جواهرات هندی (PAIZEB)؛ برای زینت پا

پابندها زیورآلاتی هستند که در مناطق مختلف هند با تنوع بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرند. پایل، گجرا، سانکلا، چنجار، گولوسو و کاپاپو تنها چند نمونه از این پابندهای زیبا هستند. پابندها اغلب از پیوندهای زنجیره‌ای ظریفی ساخته می‌شوند که با الماس‌های تراش‌نخورده در تنظیمات کوندان طلایی به هم متصل شده‌اند. این نوع طراحی باعث می‌شود پابند به نرمی و انعطاف روی پا و مچ پا قرار بگیرد. در بسیاری از طرح‌ها، به جای زنگوله‌های کوچک از سنگ‌های آویز برای ایجاد صدا در هنگام راه رفتن استفاده می‌شود.

ویژگی‌های طلا هندی

طلای هندی با مشخصات منحصربه‌فرد خود، جایگاه ویژه‌ای در میان انواع طلا دارد. این ویژگی‌ها عبارت‌اند از:

• درخشندگی چشمگیر: طلای هندی اغلب با عیار بالا (22 یا 24 عیار) تولید می‌شود و درخشندگی فوق‌العاده‌ای دارد.
• طرح‌های پیچیده و هنرمندانه: جواهرات طلای هندی اغلب با نقوش سنتی، مذهبی و الگوهای هنری آراسته می‌شوند. این طرح‌ها شامل ظریف‌کاری‌ها، حکاکی‌های دقیق و استفاده از سنگ‌های قیمتی هستند.
• استفاده از سنگ‌های گران‌بها: به‌کارگیری سنگ‌های قیمتی مانند یاقوت، زمرد و الماس زیبایی و ارزش طلای هندی را دوچندان می‌کند.
• کیفیت و دوام مثال‌زدنی: استفاده از مواد اولیه مرغوب و فرآیندهای تولید دقیق، باعث افزایش دوام و طول عمر طلای هندی می‌شود. این ویژگی باعث می‌شود که جواهرات در گذر زمان، زیبایی خود را حفظ کنند. 

سخن پایانی

تاریخچه طلا و جواهرات در هندوستان، داستانی از هنر، فرهنگ و تمدن است. این میراث گران‌بها نه تنها ارزش اقتصادی دارد، بلکه نمادی از ذوق و سلیقه هنرمندان هندی در طول قرون متمادی است. امروزه این هنر همچنان به حیات خود ادامه می‌دهد و الهام‌بخش طراحان و صنعتگران در سراسر جهان است. طلا و جواهرات در هندوستان فراتر از یک زینت، بخشی از هویت و تاریخ این سرزمین است.