حکاکی طلا، هنر ایجاد نقوش فرورفته یا برجسته بر فلز، از دوران باستان برای انحصاری‌سازی و ساخت مُهر رایج بوده است. روش‌های آن شامل حکاکی دستی (سنتی) و لیزری است. لیزر دقت و سرعت بالایی دارد و امروزه برای حک روی جواهرات، نشان‌ها و هدایای شخصی محبوب است.
حکاکی طلا چیست؟
حکاکی بر طلا یکی از برجسته‌ترین و پرطرفدارترین حوزه‌های تخصصی است که در صنعت زرگری مورد اهتمام قرار گرفته است. بدیهی است، هر هنرمندی که توفیق یابد نقوش و طرح‌های مورد نیاز را با دقت و مهارتی فزون‌تر بر سطح قطعه طلا خلق کند، از قابلیت و شایستگی بالاتری در این عرصه بهره‌مند است. اما این پرسش مطرح میگردد، حکاکی بر طلا چه ماهیتی دارد و با چه هدفی به انجام می‌رسد؟
حکاکی بر طلا به نقوشی اطلاق میگردد که به صورت فرورفته یا برجسته بر سطح طلا ایجاد می‌شوند. حکاکی بر طلا از اعصار کهن، همواره به مثابه یک هنر ممتاز، مورد تحسین و عنایت بوده است. در دوران باستان، بسیاری از نخبگان و طبقات اشرافی به منظور کسب جواهراتی متمایز و منحصر به فرد، مبادرت به کنده‌کاری و طراحی بر روی آن می‌نمودند.
تاریخچه حکاکی
در عصر باستان، هنر حکاکی بر فلزات گران‌بها نظیر طلا، جهت انحصاری‌سازی زیورآلات با درج نام و علائم خانوادگی به کار می‌رفت. بدین ترتیب، متون یا مفاهیم مهم و پرمغز بر روی قطعاتی شبیه کتیبه، بر سطح طلا کنده‌کاری می‌شد. در اعصار پیشین، از حکاکی طلا در جهت ساخت مُهر نیز بهره‌برداری می‌گردید. بدین شکل که طرح و نام مدنظر افراد صاحب‌مقام، شخصیت‌های برجسته، سلاطین یا اشراف، بر روی انگشترهای طلا حک می‌شد تا به منزله مُهر و اسناد رسمی مورد بهره‌برداری واقع شود.
حکاکی روی چه چیزهایی انجام می شود؟
طی سالیان اخیر، هنر کنده‌کاری بر روی طلا مورد اقبال عمومی، به‌ویژه در میان بانوان، واقع شده است. این اقدام، افزون بر ارتقای زیبایی ظاهری طلا، به فردی‌سازی و منحصر به فرد شدن قطعات منجر میشود. خرید طلا و حک بر آن در عصر حاضر بخشی از استایل شما رو شکل می دهد، امروزه با توسعه فناوری و به‌کارگیری تجهیزات لیزری، فرآیند کنده‌کاری با سهولت و دقت افزون‌تری صورت پذیرفته و منجر به تولید مصنوعاتی نفیس‌تر میگردد. در عملیات کنده‌کاری، از ادوات ویژه و تخصصی بهره‌برداری میشود که به واسطه آنها می‌توان بر سطح طلا، نقوش برجسته یا فرورفته ایجاد نمود.
در حال حاضر، عملیات کنده‌کاری بر چه اقلامی اعمال میگردد:
- کنده‌کاری بر جواهرات شخصی (حک بر روی سنگ‌های ساده و حتی نگین‌های گران‌بهای الماس).
- کنده‌کاری بر نماد و نشان تجاری طلای مجموعه‌ها و برندهای گوناگون.
- کنده‌کاری بر طلا، جواهرات و زیورآلاتی نظیر دستبند، گردنبند، انگشتر و غیره.
- کنده‌کاری برای خلق نقوش متمایز و فاخر بر طلا به منظور اهداء. اهدای یک قطعه طلای حکاکیشده نظیر حلقه یا انگشتر که واجد زیبایی منحصر به فرد بوده، به‌عنوان یکی از ویژه‌ترین و نفیس‌ترین هدایا به شمار می‌آید.
- کنده‌کاری بر اقلام اهدایی از جنس چوب، فلز و یا هر متریال دیگر.
چرا حکاکی روی طلا از گذشته مرسوم بوده؟
حکاکی بر سطح طلا، فرآیندی کهن است که سوابق آن به هزاران سال پیش بازمی‌گردد. این شیوه، همچنان یکی از متداول‌ترین اقدامات فنی است که بر روی انواع آلیاژها به اجرا درمی‌آید. فلزات خام با بهره‌گیری از متدهای گوناگون حکاکی، به هر نقش و نگار ظریف و خلاقانه‌ای تبدیل می‌شوند. نظر به اینکه طلا کاربرد وسیعی در تولید جواهرات و زیورآلات دارد، از دیرباز توسط زرگران حکاکی می‌شده است.
در گذشته‌ای نه‌چندان دور، کنده‌کاری بر طلا و زیورآلات صرفاً به برخی اقدامات ویژه محصور می‌گردید. پاره‌ای از این اقدامات متداول عبارت بودند از:
- فردی‌سازی زیورآلات: این عمل با هدف درج اسامی یا نشانه‌های خانوادگی بر روی زیورآلات صورت می‌پذیرفت.
- ثبت متون و مطالب حائز اهمیت و معنادار بر طلا: این نوع از کنده‌کاری اغلب بر روی قطعاتی کتیبه‌مانند اجرا می‌شد.
- ایجاد مُهر: در ادوار گذشته، شماری از شخصیت‌های معتبر، از انگشتر به مثابه مُهر استفاده می‌کردند. این حلقه‌ها که مزین به کنده‌کاری‌های خاص و بی‌نظیر بودند، به‌منزله شناساننده صاحب انگشتر محسوب می‌شدند و برای افرادی که با وی تعامل داشتند، سندیت قابل قبولی داشتند. البته به دلیل قیمت بالای طلا و عدم دسترسی عموم جامعه به آن، غالب این حکاکی‌ها بر روی نگین‌های مختلف نیز انجام می‌گرفت.
روش های حکاکی بر روی طلا
1.روش سنتی حکاکی طلا
شیوه‌های متعددی برای کنده‌کاری وجود دارد. نخستین روشی که از اعصار پیشین به یادگار مانده، شیوه دستی و سنتی است. در کنده‌کاری سنتی، زرگر به وسیله قلم، چکش یا تیغه‌ای مخصوص، سطح فلز را به روش مکانیکی برش می‌دهد؛ فرآیندی وقت‌گیر که برای ترسیم خطوط بسیار ریز دارای محدودیت بوده و احتمال خطای انسانی در آن بالا است. انواع تصاویر، الگوهای تکرارشونده، اشکال هندسی و تقریباً هر ایده و طرحی که توسط سفارش‌دهنده تقاضا شود، با ابزار دستی قابلیت اجرا دارد. اسکنه یا قلمزن اصلی‌ترین ابزاری است که در این روش به کار گرفته میشود. این اسکنه‌ها در ابعاد گوناگون موجود بوده و دستیابی به نقوش و طرح‌های ظریف را میسر می‌سازند.
در مقابل، لیزر فیبری با دقتی کمتر از 30 میکرون، متن یا طرحی نظیر حکاکی نام بر طلا را در عرض چند ثانیه با دقت تکرارپذیر خلق می‌نماید. همین دقت بالا سبب شده است تا حتی بر روی طلای 18 عیار نرم نیز لبه‌های طرح کاملاً صیقلی باقی مانده و نیازی به پرداخت و پولیش مجدد نباشد.
2.روش حکاکی لیزری بر روی طلا
بخش اعظم جواهرات کنده‌کاری‌شده‌ای که امروز در بازارها یا فروشگاه‌های الکترونیک مشاهده می‌شوند، با بهره‌گیری از ماشین‌آلات مدرن تولید شده‌اند. این دستگاه‌های حکاکی نوین، از دو مکانیسم متمایز برخوردارند: استفاده از پرتو لیزر یا بهره‌گیری از مقطع الماس جهت کنده‌کاری بر سطح آلیاژها. الگوی ترسیمی که بر طلا نقش می‌بندد، غالباً از طریق یک سیستم رایانه‌ای دریافت و پردازش میشود.
این فناوری از دقت بالایی برخوردار است و خطاهای انسانی تقریباً در آن منتفی است. در واقع، لیزر یا مقطع الماسی که طرح مورد نظر را بر فلز طلا حک می‌کنند، با ظرافت بی‌نظیری قادر به خلق ریزترین نقش‌ها هستند. به‌علاوه، سرعت این روش به‌مراتب از کنده‌کاری با قلمزن دستی فزونی دارد. انواع متفاوتی از طرح‌های سفارشی، فونت‌ها و الگوهای ظریف با اتکا به این تکنیک، بر روی طلا و آلیاژهایی همچون نقره و پلاتین قابل اجرا هستند. به بیان ساده، کنده‌کاری با لیزر هیچ محدودیتی برای طرح یا متن ایجاد نمی‌کند. این قابلیت حکاکی در هر دو سطوح داخلی و خارجی مصنوعات طلا میسر است و هر ایده منحصربه‌فردی را می‌توان بر روی زیورآلات طلا پیاده‌سازی نمود.
حکاکی لیزری علاوه بر سرعت، دارای قابلیت تکرارپذیری است؛ بدین معنا که کاربر میتواند صدها پلاک مشابه را بدون انحراف در حد یک‌دهم میلی‌متر تولید نماید. همین الگوریتم به دستگاه حکاکی لیزری طلا این امکان را می‌دهد که عمق برش را در دامنه 0٫02 تا 0٫1 میلی‌متر کنترل کند؛ امری که در حکاکی سنتی تنها با چندین سال تجربهٔ حرفهای مقدور است. افزون بر این، سیستم خنک‌سازی هوا، از افزایش بیش از حد دما ممانعت می‌کند؛ در نتیجه احتمال تغییر رنگ یا اکسیداسیون به صفر می‌رسد. این مزیت، وجه تمایزی است که طراحان را بر آن می‌دارد تا برای پروژه‌های ظریف با خطوط پیچیده، حکاکی لیزری را بر شیوه‌های اسیدکاری یا قلم‌زنی سنتی ترجیح دهند.
مدلهای حکاکی روی طلا
طراحان و سازندگان طلا، با بهره‌گیری از هنر کنده‌کاری بر روی این فلز گران‌بها، قادرند نام، نشان و طرح‌های دلخواه شما را بر قطعه مورد نظر، به زیباترین شکل ممکن پیاده‌سازی نمایند. بدین ترتیب، طلای ساخته شده، کاملاً به صورت سفارشی طراحی شده و جلوه‌ای منحصربه‌فرد و متمایز خواهد یافت. نمونه‌ای بارز از حکاکی بر طلا که در سطح جهان از محبوبیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است، کنده‌کاری حروف اول نام زوجین بر روی حلقه‌های ازدواجشان است. این اقدام، علاوه بر آنکه جلوه‌ای شگفت‌انگیز و خاص به طلا می‌بخشد، ارزش معنوی و مادی آن را نیز ارتقا می‌بخشد.
