در صنعت طلا و جواهرات، از چه نوع لحیمی بیشتر استفاده می‌شود؟

مقدمه
لحیم یک قطعه از فلزی آلیاژی است که فلزات مختلف را به هم پیوند میدهد تا جواهرات زیبا از همکاری و اتصال آنها خلق شود. وقتی دو فلز به هم وصل میشوند به محلی که دو تکه از فلزی خاص در آنجا به هم می‌رسند و متصل می‌شوند، محل اتصال می‌گویند. لحیم نسبت به دو فلزی که به هم می‌چسبند، درجه حرارت کمتری می‌بیند.

انواع لحیم

لحیم سخت

در لحیم کاری سخت، فلزات در حرارت بالا ذوب شده و به عبارتی در نقطه‌ی ذوب بالا به هم وصل شده و گردنبند، دستبند و انگشتر زیبایی را تشکیل می‌دهند که شما در دستانتان دارید. به روش لحیم کاری سخت بریزکاری نیز می‌گوییم و در زبان انگلیسی اصطلاح (brazing) متداول و مرسوم است. در روش لحیم‌کاری سخت، از فلزی نقطه ذوب بالاتر از 450 درجه سانتیگراد (842 درجه فارنهایت) استفاده می‌شود، ولی نقطه ذوب فلزات پایه یعنی دو فلزی که به هم متصل می‌شوند، از این دما پایین‌تر و کمتر است. اتصال لحیم کاری سخت، قوی‌تر است و نتیجه کار نیز به شدت مقاومتر است. تنوع فلزات به کار رفته در این نوع لحیم کاری  بسیار زیاد است و برای انواع فلزات از جمله: فولاد، مس، برنج، آلومینیوم و حتی سرامیک به کار می‌رود.

مراحل لحیم کاری سخت

مرحله اول | آماده‌سازی قطعات

ابتدا باید سطح فلزات را از هرگونه آلودگی پاک و تمیز کنیم. زنگ زدگی، روغن اضافی یا هر نوع آلودگی و جرم که روی فلزات باقی بماند از اتصال صحیح فلزات به یکدیگر جلوگیری می‌کند.

مرحله دوم | انتخاب فلز پرکننده

انتخاب فلز پرکننده با معیارهای مختلفی، صورت می‌گیرد. درواقع فلز پرکننده با توجه جنس قطعات اصلی و دمای کار صورت میگیرد. فلزهای پرکننده عموما آلیاژهایی مانند: برنج، نقره، نیکل یا آلومینیوم هستند.

مرحله سوم | گرما

فلز پرکننده و قطعات فلز باید به دمای مشخص و مناسبی برسند تا فلز پرکننده بتواند کاملا ذوب شود و جریان یابد. با توجه به تفاوت نوع فلز پرکننده این دما در فلزات مختلف متفاوت است، ولی معمولا 450 درجه‌ی سانتیگراد برای این فرآیند خوب و مناسب است.

مرحله چهارم |‌ پخش کردن فلز پرکننده

فلز پرکننده پس از ذوب شدن، باید به خوبی در شکاف میان دو قطعه جاری و پخش شود تا اتصال میان دو قطعه درست و اصولی باشد. از این رو از فلاکس‌ها یا گازهای حفاظتی برای جلوگیری از زنگ زدگی و بهبود جریان فلز پرکننده بهره میگیریم.

مرحله پنجم | خنک سازی

پس از طی کردن همه‌ی مراحل بالا، باید قطعات را به تدریج و به آرامی خنک کنیم تا از ایجاد ترک و آسیب‌هایی که بر اثر تغییر دما بر فلزات وارد می‌شود، جلوگیری کنیم.

لحیم متوسط

تفاوت این نوع لحیم با لحیم‌کاری سخت در میزان حرارت‌ دهی آن است. لحیم متوسط میزان حرارت کمتر و فشار کمتری به خود می‌بیند و کاربرد آن در صنعت طلا و جواهرات بسیار است.

لحیم نرم

در لحیم متوسط همانطور که از فرآیند لحیم‌کاری تا اینجا متوجه شدیم، در حرارت پایینی ذوب می‌شود. در صنعت طلا و جواهرات، با توجه به نیاز و درجه سختی فلزات، از همه انواع لحیم‌کاری با توجه به نیاز قطعات مختلف فلز برای اتصال به حرارت و پرکننده‌های مختلف، استفاده می‌شود.

انواع لحیم طلا

لحیم طلای نرم یا متوسط

لحیم طلای نرم یا متوسط ، از ذوب کردن پنج گرم طلا و پانصد سوت کادمیوم و ترکیب این دو با هم به وجود می‌آید.

لحیم طلای سخت

این نوع از لحیم طلا با ذوب‌ کردن پنج گرم طلا و دویست سوت کادمیوم تولید می‌شود.

انواع لحیم فلز نقره

لحیم نقره نرم

این نوع از لحیم نقره، از ذوب‌کردن پنج گرم نقره خالص و ترکیبش با پنج گرم آلیاژ برنج ساخته می‌شود، ذوب این فلزات در این نوع لحیم، در دمای 450 درجه صورت می‌گیرد.

لحیم نقره متوسط

این نوع از لحیم نقره، حاصل ذوب و ترکیب پنج گرم نقره خالص و پنج گرم نقره خالص به دست می‌آید. درجه ذوب‌ فلزات در آن نیز بین 450 تا  550 درجه سانتی گراد رخ می‌دهد.

لحیم نقره سخت

این نوع از لحیم نقره از ذوب و ترکیب پنج گرم نقره خالص و 5/2 گرم آلیاژ برنج تولید شده و دمای ذوب آن 650 درجه‌ی سانتی‌گراد است.

لحیم پالادیوم

شصت تا هفتاد درصد این نوع لحیم طلا و بقیه‌ی آن نقره و پالادیوم است. از لحیم پالادیوم، برای پیوند دادن قطعات در جواهراتی از جنس پالادیوم و پلاتین کاربرد دارد. جواهرات پلاتین و پالادیوم با لحیم طلای زرد و سفید، حتی نقره و با انواع روشهای لحیم‌کاری، حتی روش سخت نیز انجام می‌شود.

ویژگیهای لحیم کاری خوب

• آسیب نرساندن به قطعه: طلاساز باید در حال لحیم‌کاری و جوشکاری مراقب باشد که قطعه آسیب جدی نبیند.
• مقاومت بالای قطعه: لحیم کاری باید به گونه‌ای انجام شود که قطعات متصل شده مقاومت بالایی در برابر حوادث داشته و دو قطعه فلز از هم جدا نشوند.
• معلوم نبودن نشانه‌های لحیم‌کاری در ظاهر فلزات
• نباید نشانه‌های لحیم‌کاری به صورت برجسته در ظاهر فلزات مشخص باشد و تمیزی و کیفیت کار طلاساز را زیر سوال ببرد.
• توجه به عیار و ترکیب مناسب

طلاساز باید بداند چه مقدار از طلا یا فلزات دیگر را به خوبی و با عیار مناسب ترکیب کند و باید از دانش این کار بهره کافی داشته باشد. نکته‌ای که باید به آن توجه داشته باشید، این هست که گرمای یکسانی به دو طرف محل اتصال وارد شود تا فلزات به یک اندازه ذوب شود وگرنه ظاهر کار برجسته شده و زیبایی و کیفیت کار تحت شعاع قرار می‌گیرد.

جمع بندی

همانطور که در این مقاله خواندیم، لحیم کاری؛ یعنی متصل کردن دو قطعه فلز با یک قطعه فلز اضافی در درجه حرارت‌های متفاوت. در صنعت طلا و جواهرات از هر سه نوع از لحیم‌کاری؛ یعنی سخت، متوسط و نرم بنابر بر  جنس و نقطه ذوب فلزات و قطعه لحیم استفاده می‌شود.  استفاده از لحیم به جواهرسازان کمک میکند که اشکال زیبایی بسازند و مدلهای متفاوتی ابداع کنند.